Sinds het begin van de coronacrisis werken alle medewerkers van Motivaction thuis, maar het onderzoek loopt gewoon door. Voor sommigen betekent dat vooral wat vaker videobellen met collega’s. Voor onze kwalitatieve onderzoekers was het echter een grotere overgang. Zij spreken respondenten niet meer face-to-face in onze onderzoeksruimtes, maar via een videoverbinding vanuit hun eigen huis. We vroegen onderzoeker Merel Zuiderduin naar haar ervaringen met deze online manier van kwalitatief onderzoek.
Hoe gaan de videointerviews tot nu toe?
Dat gaat best goed! Het was natuurlijk in het begin wennen omdat je toch heel erg gewend bent aan een standaard manier van dingen doen. Nu moet je alles op een iets andere manier aanpakken. Dat was even omschakelen. Maar we deden bijvoorbeeld eerder al telefonische interviews en nu merk je dat we die interviews ook via video doen. Net als binnen de organisatie eigenlijk. Als ik een collega belde voor deze crisis dan deed ik dat gewoon via de telefoon, nu doe ik dat altijd via Teams met beeld erbij. Ik denk sowieso dat videobellen in de hele samenleving steeds gewoner wordt door deze situatie. Ook voor respondenten is het niet meer zo nieuw omdat de meesten het videobellen voor hun werk ook al gebruiken, dus die drempel is niet zo hoog en daardoor gaat het goed.
En die andere manier van dingen aanpakken, waar merk je dat aan?
Nou, je moet natuurlijk nadenken over je een dag regelt. Hoe ga je dat vanuit huis doen? En hoe lang moet je tussen gesprekken vrijhouden? Hoe werkt het bijvoorbeeld met meekijken, en opnames en de handtekeningenlijst die we normaal gebruiken? Dus we moesten vooral de eerste keer even goed opnieuw naar alles kijken, hoe je een veldwerkdag praktisch inricht. Daar heb je normaal allemaal vaste gewoontes voor die je bijna routinematig doet.
Zijn er dingen anders door het videobellen tijdens een gesprek?
Ja, ik merk bijvoorbeeld dat ik als interviewer nu meer zichtbaar ben voor klanten die meekijken. Als ze via de schermen op kantoor meekijken zoomen we altijd volledig in op de respondent. Dus die is dan alleen in beeld en als jij het in een face-to-face onderzoek als interviewer goed doet, dan denken ze eigenlijk helemaal niet na over wat jij aan het doen bent. De volledige aandacht ligt dan op de respondent. Nu denk ik dat het voor de opdrachtgever veel zichtbaarder is hoe je aan het interviewen bent, omdat ze je beter kunnen zien. Daar ben ik me soms wel wat bewuster van, maar als ik een goed gesprek heb dan vergeet ik het snel weer. Ik vind het ook wel leuk aan video interviewen dat je een soort inkijkje krijgt in iemands huis. Dat zegt natuurlijk heel veel over een persoon, wat er allemaal op de achtergrond aan de hand is. Vorige week bijvoorbeeld sprak ik een dame via videobellen en achter haar stond een kooi met een parkiet. Zo nu en dan zag je het beestje heen en weer springen en liet hij van zich horen. Dat is een leuke toevoeging.
Zijn er ook dingen anders in je gesprekken met de respondenten doordat je nu videobelt?
Nou ik dacht dus dat het echt heel anders zou zijn, maar eigenlijk valt dat reuze mee. Ik had het idee dat het waarschijnlijk wat langer zou duren om een band op te bouwen en dat ik meer tijd moest besteden aan de introductie ,maar dat valt heel erg mee. Ik merk dat ik eigenlijk een interview vrijwel precies zo kan aanpakken als ik face-to-face zou doen. Er was zelfs een dame vorige week, tijdens veldwerk, die aan het einde zei dat ze dit zo’n fijne manier van interviewen vond. Omdat ze het lekker in het comfort van haar eigen huis kan doen en niet naar de onderzoekslocatie hoeft te komen. En daardoor voelde ze zich veel meer op haar gemak. Ik merkte ook dat ze heel makkelijk begon te vertellen over alles. Dus misschien is dit op de een of andere manier iets meer comfortabel voor sommige mensen, juist makkelijker. Ik vond het heel leuk dat ze het vertelde want zo had ik er nog niet over nagedacht.
We moeten allemaal meer videobellen en misschien ook wel video interviewen. Heb je daar nog tips voor?
Ja, er zijn altijd praktische tips. Je moet ervoor zorgen dat er niet teveel achter je aan de hand is dat kan afleiden van het gesprek. Dus ga liever tegen een beetje een neutrale muur aanzitten. Het is ook belangrijk dat je ervoor zorgt dat je goed in beeld bent, dat het geluid goed is en dat soort dingen. Wij voeren daarom ook altijd testgesprekken met de respondenten. Onze respondentenselectie belt dan proef om te kijken of alles goed gaat met de internetverbinding, beeld en geluid. Zo weet je voor het gesprek al dat alles werkt. En het is belangrijk om goed de tijd te nemen voor de uitleg. Even bespreken met de respondent wat je gaat doen en benoemen wat er anders is dan bij face-to-face onderzoek. Respondenten zien natuurlijk nu van die bolletjes onder in beeld van de meekijkers. Die zijn daardoor veel zichtbaarder. Normaal gesproken benoem ik ook wel dat er mensen meekijken, maar als die achter een spiegel zitten, vergeten respondenten het denk ik makkelijker. Nu zijn ze zich er meer van bewust.
Verder denk ik dat je het vooral niet te groot moet maken. Ik begrijp dat onderzoekers een drempel kunnen voelen en kunnen denken dat het allemaal veel moeilijker is dan normaal, maar je kunt prima hetzelfde gesprek voeren als face-to-face. En het scheelt ook, je hebt nu heel makkelijk een praatje aan het begin omdat je kunt vragen hoe het bij de respondent thuis gaat, of er kinderen thuis zijn en hoe het met hun werk zit. Dat soort vragen zijn fijn voor respondenten, want dan kunnen ze even over hun situatie praten. Dan is het ijs eigenlijk al snel gebroken.
Kijk je ernaar uit om zometeen weer face-to-face te interviewen?
Ja, daar kijk ik wel naar uit. Ik heb zelf wel weer zin in een gewone veldwerkdag met mensen op kantoor. Voor ons als interviewer is dat gewoon heel leuk om te doen. Maar ik denk wel dat het video interviewen meer zal blijven gebeuren dan voor de coronacrisis. Want er zitten veel praktische voordelen aan. Het is bijvoorbeeld makkelijker om op verschillende plekken in Nederland mensen te spreken. Je kunt door het hele land heen mensen werven, dus je bent niet zo gebonden aan een locatie. Ik denk daarom ook wel dat we het vaker gaan inzetten hierna, maar eerder op het moment dat het praktischer is vanwege de doelstelling van het onderzoek.
Neem voor meer informatie over dit artikel contact op met Merel Zuiderduin, of lees verder over de kwalitatieve onderzoeksmethoden van Motivaction.
