De Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 stonden in het teken van de Coronapandemie. Zorg was toen het belangrijkste verkiezingsthema. De verkiezingsprogramma’s hadden toen veel aandacht voor de behandeling van ziektes, bijvoorbeeld in het ziekenhuis, maar ook de preventie hiervan. Een gezonde leefstijl zou namelijk helpen bij het ziekteverloop van Corona. Maar hoe zit het 2,5 jaar later met de aandacht voor zorgpreventie in de Nederlandse politiek? Met welke preventieplannen gaan partijen de komende verkiezingen in?
In de samenleving is de aandacht voor preventie, gezondheidsproblemen voorkomen, de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Zowel burgers als politici beseffen zich steeds meer dat in plaats van ziektes behandelen, het voorkomen van problemen op lange termijn misschien wel nóg beter is. Niet alleen om zorgkosten te verminderen, maar ook voor een gezondere en welvarendere samenleving. Zo staan in het Nationaal Preventieakkoord uit 2018 afspraken om Nederland gezonder te maken door roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen.
Maar hebben politieke partijen tijdens de aanstaande verkiezingen ook aandacht voor deze thema’s? Wij doken de verkiezingsprogramma’s van de grotere partijen in om te achterhalen welke concrete plannen zij hebben op het gebied van preventie.
Meer gezond en minder ongezond aanbod
Het meest genoemde verkiezingsplan is een verbod op marketing van ongezond aanbod (CDA, D66, GL-PvdA, NSC, PvdD, SP, VVD). Zo mogen producenten en supermarkten geen reclame meer maken voor ongezonde voeding, tabak of alcohol. Sommige partijen noemen specifiek dat de marketing gericht op kinderen aan banden gelegd moet worden (GL-PvdA, PvdD, VVD).
Ook een regulering van de prijzen komt regelmatig terug in de partijprogramma’s. Partijen willen ongezond aanbod ontmoedigen door een zogenaamde “suikertaks” op ongezonde voeding (CDA, D66, NSC, PvdD) of een verhoging van accijns en prijzen op tabak en e-sigaretten (D66, GL-PvdA, PvdD). Gezonde producten, zoals groente en fruit, moeten juist in prijs omlaaggaan door de BTW hierop af te schaffen (BBB, D66, PvdD).
Daarnaast willen partijen grenzen stellen op de hoeveelheid suiker, vet en zout in producten. Hiervoor willen zij bindende afspraken maken met producenten en supermarkten (NSC, VVD). Andere partijen willen een stap verder gaan en deze normen wettelijk vastleggen (D66, GL-PvdA, PvdD, SP).
Een enkele partij wil gezonde voeding stimuleren in ziekenhuizen en zorginstellingen (BBB, PvdD) en in sportkantines (PvdD). Ook moeten werkgevers een gezonder aanbod creëren voor hun werknemers (D66, PvdD, VVD), bijvoorbeeld door een gezonde bedrijfskantine of vitaliteitsprogramma’s.
Maak de leefomgeving gezonder
Roken in de openbare ruimte moet volgens een aantal partijen beperkt worden. Zo willen zij het aantal rookvrije omgevingen uitbreiden (D66, GL-PvdA), bijvoorbeeld naar sportparken, speelplekken en rond de ingang van zorginstellingen. Maar ook de verkoop van tabak en (e-)sigaretten moet moeilijker gemaakt worden (CDA, D66, GL-PvdA, PvdD), door bijvoorbeeld een vergunningsplicht waardoor alleen nog speciaalzaken dit kunnen verkopen.
Sommige partijen willen verder gaan met de verkoop van ongezonde producten inperken. Zo moeten ook fastfoodketens en snackbars gereguleerd worden (CDA, PvdD) en mogen deze bijvoorbeeld niet meer in de buurt van scholen geopend worden.
Naast een ongezonde leefomgeving beperken, noemen een aantal partijen specifiek plannen om een gezonde leefomgeving te creëren (D66, GL-PvdA, NSC). Deze partijen willen dat gezondheid een vast onderdeel wordt van bestemmings- en bouwplannen van gemeenten. De openbare ruimte moet mensen stimuleren om te gaan bewegen, lopen en fietsen.
Een deel van de partijen wil de gezonde leefomgeving lokaal niveau vormgeven. Zo willen zij dat gezondheidscentra en sportverenigingen in de buurt ondersteund worden om mensen te helpen gezonder te leven (BBB, GL-PvdA, NSC, PvdD).
Meer aandacht voor kwetsbare groepen
Veel partijen staan stil bij kwetsbare doelgroepen en preventie (BBB, CDA, GL-PvdA, NSC, VVD, SP). Zij willen sport toegankelijker maken voor mensen met een laag inkomen of met een beperking. Bijvoorbeeld door de lidmaatschapskosten voor sportverenigingen te betalen, of door te investeren in sportprogramma’s en organisaties als het Jeugdfonds Sport en Cultuur.
Gezondheid stimuleren onder kinderen
Opvallend veel partijen hebben preventieplannen die specifiek gericht zijn op kinderen. Allereerst willen zij dat kinderen meer gaan bewegen, met name op school (BBB, D66, GL-PvdA, NSC, VVD). Partijen willen meer geld investeren in bewegingsonderwijs waardoor leerlingen voldoende uren gym krijgen en ook willen ze schoolzwemmen herintroduceren.
Ook moeten kinderen op school gezonde voeding krijgen (BBB, NSC, PvdD). Zo moeten scholen gezonde tussendoortjes aanbieden, zoals fruit in plaats van frisdrank- en snoepautomaten. Partijen willen ook dat scholen een ontbijt of lunch aanbieden aan leerlingen die dit thuis niet krijgen. Daarnaast krijgen scholen extra middelen om kinderen te stimuleren gezond te leven (CDA).
Daarnaast hebben een aantal partijen oog voor de rol van influencers (BBB, GL-PvdA, PvdD). Zij willen hen verbieden om reclame te maken voor ongezonde producten, of juist topsporters inzetten als influencer om te dienen als voorbeeldfunctie voor kinderen.
Gezondheid stimuleren onder ouderen
Een aantal partijen heeft plannen voor de oudere doelgroep, met name op het gebied van beweging. Zij stellen voor te investeren in sport- en beweegaanbod voor ouderen (CDA, D66, VVD). Dit zou niet alleen goed zijn voor hun fysieke gesteldheid. Partijen zien ook voordelen voor mentale en sociale gezondheid door de sociale contacten die ouderen opdoen tijdens het sporten.
Sommige partijen hebben aanzienlijk meer aandacht voor preventie in hun partijprogramma dan anderen. Een deel noemt concrete plannen, een ander noemt meer algemene doelen. Een enkeling noemt preventie niet of nauwelijks. Wat wel opvalt is dat het thema in 2023 niet bovenaan het lijstje met verkiezingsplannen staat. Thema’s als bestaanszekerheid, wonen en klimaat hebben deze verkiezingen duidelijk een prominentere plek in de verkiezingsprogramma’s.
