Voedingsgewoontes 2017-2021: de invloed van COVID-19 is beperkt

Jaarlijks brengt Motivaction voedingsgewoontes in Nederland in kaart. De hoofdconclusie uit de editie van 2021 is dat COVID-19 het winkelgedrag van de consument dan wel drastisch heeft beïnvloed, maar dat veel bestaande voedingsgewoontes daarmee niet overboord zijn gezet. De veranderingen die we zien, zijn gematigd, in lijn met ontwikkelingen die al gaande waren en daarmee weinig spectaculair of revolutionair. Saai? Nee, geloofwaardig. Want de consument wil wel veranderen en de goede bedoelingen zijn al jarenlang legio, maar de werkelijkheid is weerbarstig en van nature traag.

Onveranderd: gezond (willen) leven en gezond (willen) eten

Vier op de tien Nederlanders hebben de afgelopen twaalf maanden veranderingen in hun dagelijkse levensstijl aangebracht om gezonder te leven. Dit percentage is gelijk aan dat van vorig jaar, maar fors lager dan in 2019 of 2018. De pandemie heeft dus, maar dat concludeerden we al eerder, geen blijvende invloed gehad op ons voedingsgedrag in algemene zin. Circa de helft van de consumenten leeft nog steeds zo gezond mogelijk en zo'n veertig procent eet nog steeds wat ze lekker vinden, of dat nu gezond is of niet. Vijf jaar geleden was deze verhouding niet wezenlijk anders. Wél zijn er nu meer mensen (56%) die proberen dagelijks een gezonde maaltijd op tafel te zetten dan in 2017 (49%). Maar let wel, het gaat hier om een intentie en om proberen – of het lukt, is een ander verhaal.

Meer bewegen een blijvertje, het mentale aspect onderbelicht

Opvallend is dat in de laatste metingen (meer) bewegen en sporten vaak, en vaker dan voorheen, genoemd wordt als middel om gezonder te leven – bekijk daarvoor ook de woordenwolk hieronder. Dit is dan weer wél een gevolg van corona. De kilo's vlogen er tijdens de lockdown aan, de consument snackte simpelweg meer dan hij verbrandde. Dat knaagt sowieso – en als we weer op vakantie mogen, dan moet het er toch ook een beetje uitzien.

Aan de derde component van gezond leven (naast voeding en beweging), de expliciete aandacht voor de eigen geestelijke gesteldheid, wordt nog steeds maar mondjesmaat gewerkt. Of dat de komende tijd veel meer centraal zal komen te staan, is zeer de vraag. Versoepelingen in de samenleving zullen eerder uitnodigen tot consumeren dan tot mentale reflectie.  

Toenemend aantal vegetariërs en flexitariërs

De markt voor vlees- en visvervangers is zeer dynamisch. Via trial & error probeert een groeiend aantal A-merken een plekje in de schappen te bemachtigen, terwijl ook supermarkten gewoontegetrouw hun eigen graantje willen meepikken. De grond waarin ze zaaien is vruchtbaar. Na een stagnatie van een aantal jaren groeit het aantal vegetariërs weer, van 6% in 2017 via 8% in de daaropvolgende jaren naar 10% nu. Groei geldt ook voor de groep die op één of meer dagen van de week bewust geen vlees of vis eet. Vijf jaar terug beschouwde 31% zichzelf als een flexitariër, nu is dat 39%.

Natuurlijk weten we dat de cijfers over de vleesconsumptie in Nederland niet eensluidend zijn. Een enkele bron meldde over het afgelopen jaar zelfs groei. De essentie is dat veel consumenten minder vlees willen eten, zonder daarbij altijd even succesvol of consequent te zijn. Maar dat doet niets af aan de onderstroom, of die nu gevoed wordt door sympathie voor het dierenwelzijn of door zorg om natuur en milieu. Of door beide. Inmiddels koopt ruim één op de zeven Nederlanders steeds meer veganistische voeding. Als de smaak van plant-based producten nu ook nog beter en beter wordt, dan is de kans op een echte doorbraak absoluut realistisch.

Hekel aan een ecologische voetafdruk maatje 52

Duurzaamheid is een paraplubegrip waar, naast minder of geen vlees en meer plant-based eten, vele andere gewoontes onder vallen. Op feitelijk alle parameters in het onderzoek die betrekking hebben op duurzaamheid zien we in 2021 hoge scores en/of groei. Dat geldt dus ook voor het actief tegengaan van voedselverspilling (65%), voor een bewuste keuze voor meer seizoensgebonden (35%) en voor meer lokale producten (27%). Dat we hier een blijvende trend te pakken hebben, lijdt geen twijfel.

We koken nog steeds langer, prijsbewustzijn blijft

Wat gebleven is, we voorspelden het al eens, is de grotere zorg die aan de hoofdmaaltijd besteed wordt. In bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens, meer nog dan vorig jaar, wordt nog steeds langer gekookt dan vóór corona. In veel gevallen wordt stevig gelet op prijs bij de samenstelling van die maaltijd. In bijna één op de drie huishoudens (31%) is dit zelfs een leidend principe, meer nog dan vorig jaar.

 Over het onderzoek

Voor het online onderzoek is gebruikgemaakt van het StemPunt panel van Motivaction met meer dan 70.000 leden. 1.015 respondenten in de leeftijd van 18 tot 80 jaar hebben de vragenlijst volledig ingevuld. Het onderzoek is representatief gewogen op de kenmerken geslacht, leeftijd, opleiding, regio en Mentality. Het veldwerk werd medio april 2021 uitgevoerd.