De politie probeert uit alle macht allochtone collega’s binnen te halen. Maar ‘nieuwe Nederlanders’ zien een baan in het blauw vaak niet zitten, blijkt uit onderzoek. Ook binnen het korps wordt gemord
Een filmpje op YouTube: beelden van een drukke Kalverstraat. Drommen mensen passeren de winkels in het hart van Amsterdam. Centraal in beeld lopen agenten Hussein en Joan. Ze praten lovend over hun werk. Mensen helpen, ingrijpen als het moet, samenwerken: ze houden van hun baan. En niet onbelangrijk: ,,Man, vrouw, homo, hetero of met een andere etnische achtergrond: iedereen kan kracht geven aan een team, en ik denk dat we elkaar zo sterker kunnen maken”, zegt Hussein.
Het is duidelijk: dit is een promotiefilmpje. In drie minuten tijd doen de agenten uit de doeken hoe het reilt en zeilt bij de politie, dat er plek is voor iedereen, dat ze met plezier naar hun werk gaan en dat hun culturele achtergrond kansen biedt, bijvoorbeeld in gesprekken met Syrische vluchtelingen. Of met een Surinaamse man die ruzie maakt met zijn vrouw. ,,Ik kan met hen levelen”, zegt Joan in het filmpje van de politie, dat sinds eind juli al bijna 600.000 keer is bekeken.
Deze promotie is broodnodig. Het imagoprobleem van de politie onder allochtonen is gigantisch, blijkt uit onderzoek van Motivaction. Op aandringen van deze krant verstrekte de Nationale Politie het onderzoeksrapport. Jongeren van Turkse, Marokkaanse, Antilliaanse en Surinaamse komaf – tussen de 18 en 35 jaar – hebben een extreem negatief beeld van de politie.
Opvallend is de afkeer van een carrière in het blauw: 56 procent van de ondervraagden geeft aan ‘zeker niet’ bij de politie te willen werken. Bij autochtonen ligt dat percentage op 31 procent. ,,Het valt op dat het aantal negatief gestemden onder nieuwe Nederlanders twee keer zo groot is als onder autochtonen”, schrijven de onderzoekers. Berichten op sociale media als Facebook en Twitter, in combinatie met eigen ervaringen of die van familie en vrienden, zijn bepalend. ,,Voor Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders spelen berichten over etnisch profileren uit Amerika een belangrijke rol”, aldus de onderzoekers. ,,In hun optiek zijn de gebeurtenissen daar een voorbode. De zaak van Mitch Henriquez wordt genoemd als voorbeeld.”
Gebruik nekklem
Henriquez overleed in de zomer van 2015 na zijn arrestatie. Hij werd met veel geweld aangehouden tijdens een muziekfestival in Den Haag. Twee agenten moeten voor de rechter komen voor de dood van de Arubaan, onder meer vanwege het gebruik van een nekklem.
De dood van Henriquez maakt dat de politie nóg meer uit de kast moet trekken om allochtonen te werven. Naast promotiefilmpjes en andere campagnes op sociale media vuurt de politie een schot hagel aan maatregelen af: zo wordt agenten met een migrantenachtergrond gevraagd om in hun familie- en vriendenkring te polsen of iemand interesse in een politiebaan heeft.
Ook zijn in elke eenheid speciale recruiters aangesteld. Sleutelfiguren in multiculturele wijken worden ingezet om potentiële nieuwelingen te bereiken. Verder ‘scouten’ wijkagenten op scholen, zo vertelt een politiewoordvoerder.
Hoofddoekjesplan
Een Amsterdams plan om de hoofddoek toe te staan bij het politie-uniform werd dit voorjaar naar de prullenbak verwezen. Fatima Elatik, die het diversiteitsprogramma bij de politie in de hoofdstad runde, is vroegtijdig gestopt met haar klus. De kritiek op het Amsterdamse hoofddoekjesplan was fors.
De hoofddoekrel markeert hoe groot de druk is: eind volgend jaar moet een kwart van alle nieuwelingen bij de politie een migrantenachtergrond hebben. Dat wil korpschef Erik Akerboom. ,,Niet alle burgers herkennen zich in de politie, vooral niet in de grote steden”, zei Akerboom eerder dit jaar. ,,Terwijl wij er zijn voor de hele samenleving, ongeacht afkomst, geloof, ras of geslacht. We hebben daarvoor nieuw en breder vakmanschap nodig.”
Eindsprint nodig
Om de doelstelling van 25 procent te halen, is een flinke eindsprint nodig. Vorig jaar lag het percentage allochtone nieuwkomers op 19,5 procent. In 2013 was dat nog 10 procent. Ongeveer de helft van die nieuwkomers heeft een niet-westerse achtergrond. De andere helft is van westerse komaf, en komt uit bijvoorbeeld Europa of de Verenigde Staten.
Nieuwe dienders moeten dezelfde kwaliteiten hebben als alle anderen, benadrukt de politie. ,,Aan de selectiecriteria wordt niet getornd”, zegt een woordvoerder. Toch is dat wel waar autochtone agenten bang voor zijn. Zo vermeldde de Amsterdamse politie in mei dit jaar in een vacature alléén te kiezen voor een teamchef ‘met een andere culturele achtergrond’. Die tekst zorgde voor een stroom boze reacties bij de ondernemingsraad van de politie. ,,Ook van politiemensen met een migratieachtergrond”, zei Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond. ,,Zij hebben last van dit voorkeursbeleid, omdat andere politiemensen de indruk krijgen dat ze worden voorgetrokken en niet op hun kwaliteiten zijn geselecteerd.”
Kort daarna bleek dat de Rotterdamse politie allochtonen en vrouwen extra punten gaf in de sollicitatieprocedure. Een hoogleraar noemde dat puntensysteem ‘discriminerend’. Met het schaamrood op de kaken erkende de politie een fout te hebben gemaakt.
‘Politie pest allochtonen’
In de verdiepende interviews met Motivaction stellen allochtonen dat de politie etnisch profileert, met twee maten meet en dat er sprake is van machtsmisbruik. ,,Nieuwe Nederlanders vinden dat burgers met een andere etnische achtergrond worden gepest door politiemedewerkers, door hen te pas en te onpas aan te houden en te beboeten”, aldus de onderzoekers.
Het beeld dat allochtone jongeren van de ‘prototypische politiemedewerker’ hebben, levert kritische kwalificaties op. De ondervraagden noemen de politiemedewerker ‘geen natuurlijke leider (onzeker)’, ‘ongeduldig’, ‘commanderend/hard’ en ‘weinig gezagvol’. ,,In de bedrijfscultuur verwachten ze zich dan ook weinig thuis te voelen”, staat in het rapport. De Haagse politiechef Paul van Musscher beschreef het imagoprobleem eerder dit jaar publiekelijk: ,,De wil om bij de politie te werken, is na een aantal incidenten niet heel groot.”
Daarbij doelde hij ongetwijfeld ook op etnisch profileren: iemand staande houden op basis van huidskleur of afkomst. Het debat daarover laaide in mei vorig jaar weer op na de aanhouding van rapper Typhoon.
Gif van uitsluiting
Verwijten van discriminatie door de politie komen óók van binnenuit: de vorige korpschef Gerard Bouman repte in 2015 in een blog over moslimcollega’s die door andere agenten worden uitgesloten en gekleineerd: ,,Het gif van de uitsluiting sluipt onze organisatie binnen”, schreef de inmiddels overleden politiebaas.
Inmiddels werkt de politie intern flink aan ‘bewustwording’ over discriminatie, onder meer met cursussen en een app. Dat – in combinatie met de wervingsmaatregelen – moet ervoor zorgen dat het politiekorps straks een betere afspiegeling is van de maatschappij. ,,Onze investeringen gaan echt lonen”, zei de Haagse politiechef Van Musscher. ,,Daar ben ik van overtuigd.”
Volgens hoofdagent Joan uit het promotiefilmpje is politiewerk gewoon ‘heel leuk’: ,,Je steunt elkaar: dat schept een band. En dan maakt het niet uit waar je vandaan komt.”
