Buurtapps werden oorspronkelijk opgericht om het contact tussen buren te verbeteren en de veiligheid te verhogen. Doel is daarnaast dat buren meer op elkaar kunnen rekenen en er meer begrip is voor elkaar. Maar hoe zit dat in de praktijk? En is het gebruik van de apps wel veilig? Bij het gebruik van buurtapps gaat het in de praktijk niet alleen om het veiliger maken van de buurt. Onder meer komt dat doordat de makers van buurtapps andere doelen voor ogen hebben dan slechts het creëren van veiligheid; veel appmakers lijken primair geld te willen verdienen aan het uitrollen van een buurtapp. Daarnaast zorgen ook gebruikers ervoor dat veiligheid in de buurt niet altijd centraal staat bij gebruik van deze apps.

Gebruik van buurtapps

Buurtapps zijn bedoeld om de veiligheid in de buurt te bevorderen en het contact tussen buren te vergemakkelijken. Er zijn regelmatig goede initiatieven die dankzij de buurtapps het levenslicht zien. Om een goed beeld te krijgen van het gebruik van buurtapps, schreef onderzoeksbureau Motivaction in opdracht van VPNGids.nl een enquête uit onder 1267 Nederlanders. Daaruit blijkt dat ruim één op de drie (35,6%) Nederlanders momenteel een buurtapp gebruikt. Nog eens 10% heeft eerder een buurtapp gebruikt, maar besloot ermee te stoppen.

Verschillen tussen Nederlanders

Analyse van de gegevens laat zien dat meer mannen dan vrouwen hedendaags een buurtapp gebruiken: 39,5% van de mannen gebruikt het, tegenover 32% van de vrouwen. Daarnaast komt uit de vragenlijst naar voren dat met name mensen met een hoger inkomen gebruikmaken van buurtapps. Van alle Nederlanders met een bovenmodaal inkomen gebruikt 40,4% een buurtapp, terwijl dit onder mensen uit lagere inkomensgroepen 32,8% is. Het opleidingsniveau blijkt ook sterk samen te hangen met de gevonden verschillen in het gebruik van buurtapps. Van alle praktisch opgeleiden gebruikt 21,9% een buurtapp, terwijl dit aandeel onder hoogopgeleiden 47,2% is. Niet overal in Nederland worden buurtapps overigens evenveel gebruikt. Het aandeel inwoners dat momenteel een buurtapp gebruikt, varieert van 45,3% in Overijssel tot 20,4% in Zeeland. In Amsterdam, Rotterdam en Den Haag maken inwoners bovengemiddeld vaak gebruik van een buurtapp, namelijk 10% vaker dan het landelijk gemiddelde.

Veiligere buurt

Veruit de meeste buurtapp-gebruikers zijn momenteel onderdeel van een buurtapp voor de veiligheid in de buurt (64,8%). En dat blijkt niet voor niets de belangrijkste reden: 45,2% van de hedendaagse gebruikers voelt zich daadwerkelijk veiliger door het gebruik van de buurtapp.

Maar leidt een buurtapp dan ook tot meer veiligheid? Daar lijkt het wel op, want 34,2% van de mensen die nu een buurtapp gebruikt geeft aan dat er weleens een misdrijf is opgelost of voorkomen via de app. Bij mensen die in het verleden een buurtapp gebruikten maar daar nu mee zijn gestopt, ligt dit aandeel lager (11,8%). Onderstaande weergave heeft betrekking op mensen die nu óf in het verleden weleens een buurtapp hebben gebruikt.

Negatieve ervaringen bij buurtapps

Toch schieten buurtapps geregeld hun doel voorbij, geven zowel huidige als ex-gebruikers aan. Zo wordt er in 20% van alle buurtapps wel eens geruzied. Met name Zuid-Hollanders blijken een kort lontje te hebben in hun buurtapp, want daar gebeurt het bij 26,6% van de gebruikers weleens. Ook in Noord-Holland (25,6%), Drenthe (23,4%) en Zeeland (22,6%) wordt regelmatig ruzie gemaakt in de buurtapp.

Daarnaast zijn buurtapps ook een bron van irritatie voor een groot deel van de gebruikers. In totaal ergert namelijk 40,4% zich weleens aan berichten in de buurtapp. Bijna de helft van alle hoogopgeleiden irriteert zich aan hun buurtapp (49%), terwijl slechts 36,5% van de gebruikers van andere opleidingsniveaus zich weleens ergert.

Met name in Overijssel ergeren gebruikers zich regelmatig (45,8%). In Drenthe komen buurtapp-irritaties het minst vaak voor, namelijk bij 23,9% van de buurtapp-gebruikers.

WhatsApp buurtpreventiegroepen in Nederland

In Nederland zijn er ongeveer 9.500 geregistreerde WhatsApp buurtpreventiegroepen. Vooral in Zeeland en Limburg is er een hoog aantal buurtpreventiegroepen per 10.000 inwoners (meer dan zeven per 10.000 inwoners). De provincie Groningen telt relatief gezien het laagste aantal buurtpreventiegroepen: 2,8 per 10.000 inwoners. Relatief gezien telt Wijdemeren de meeste buurtpreventiegroepen. Per 10.000 inwoners zijn daar 33,3 geregistreerde buurtpreventiegroepen via WhatsApp. Ook Landsmeer (31,4), Boxmeer (29,3) en Gennep (28,6) tellen meer dan 25 buurtpreventiegroepen per 10.000 inwoners.

Inbraakcijfers en het gebruik van buurtapps

Om de effectiviteit van het gebruik van buurtpreventiegroepen te inventariseren, zijn de gemeentelijke inbraakcijfers naast het gebruik gelegd. In gemeenten waar veel buurtpreventiegroepen worden gebruikt, zou je een afname in inbraken verwachten in de afgelopen jaren.

Dat blijkt inderdaad het geval: gemeenten met een sterke afname in inbraken, hebben meer buurtpreventiegroepen dan gemeenten waar de afname in inbraken maar beperkt is. In gemeenten waar minstens 30 minder inbraken per 10.000 inwoners werden gepleegd in 2019 ten opzichte van 2015, zijn gemiddeld 12,1 buurtpreventiegroepen per 10.000 inwoners; bijna twee keer zo veel als gemiddeld in een gemeente. Opvallende uitschieters hierbij zijn twee gemeenten met juist een sterke toename in het aantal inbraken, maar waar inwoners wel veelvuldig een buurtapp gebruiken. In Wijdemeren en Beemster nam het aantal inbraken het sterkst toe in de afgelopen vijf jaar, maar zijn ook bovengemiddeld veel buurtpreventiegroepen. Mogelijk proberen inwoners van deze gemeenten de toenemende criminaliteit een halt toe te roepen met behulp van buurtpreventiegroepen.

Stimulering van buurtpreventie door gemeenten

Veel gemeenten stimuleren het gebruik van buurtpreventiegroepen en andere vormen van buurtpreventie. 252 gemeenten maken hiervan melding op hun website. 103 gemeenten doen dit niet. Met name de 311 gemeenten met minder dan 14 buurtpreventiegroepen per 10.000 inwoners hebben vaak geen informatie over buurtpreventie op hun website (30,1%). Onder de 44 gemeenten met meer dan 14 buurtpreventiegroepen per 10.000 inwoners ligt dit percentage een stuk lager; op slechts 15,9% van de gemeentelijke websites ontbreekt informatie over buurtpreventie.

Privacy bij buurtapps

Hoewel buurtapps goedbedoeld zijn, zijn er ook consequenties voor de privacy van gebruikers én andere buurtbewoners (getuige deze tweet). En dat blijft niet alleen bij het feit dat buren elkaar mogelijk als ‘verdacht persoon’ bestempelen en elkaar extra goed in de gaten houden. Ook hoe de buurtapps zelf in elkaar zitten en opereren, leidt soms tot privacyrisico’s en ophef. Een goed voorbeeld hiervan is dat de makers van buurtapp Nextdoor brieven verstuurden binnen woonwijken en deze brieven ondertekenden uit naam van bestaande gebruikers van de app uit de desbetreffende woonwijken. Deze bestaande gebruikers wisten hier echter niets vanaf en hadden dan ook geen toestemming gegeven om uit hun naam contact op te nemen met buurtgenoten. In de algemene voorwaarden van Nextdoor staat dat gebruikers hier toestemming voor geven, maar gebruikers zijn hier desondanks dus vaak niet van op de hoogte. Regelmatig wordt daarom de politie benaderd over het feit dat er een brief in een buurt wordt verspreid met naam en straatnaam van een Nextdoor-gebruiker.

Advertenties in de apps

Ook op andere manieren zijn buurtapps niet altijd even goed voor de privacy van gebruikers. Meerdere gratis aanbieders van buurtapps laten namelijk advertenties zien binnen hun app, om zo inkomsten te genereren. Die advertenties zijn gericht op specifieke kenmerken van gebruikers, zoals surfgedrag en persoonskenmerken. Bijna de helft van alle onderzochte apps gebruikt gebruikersgegevens ten behoeve van advertenties. Buurkracht, WeAlert en Nextdoor plaatsen bijvoorbeeld tracking-cookies voor gerichte advertenties. Wat daarnaast voor de advertenties wordt gebruikt, zijn adresgegevens. Zo kan een adverteerder op een specifieke woonplaats, buurt of wijk zijn advertenties targeten. Veiligebuurt geeft in de privacyverklaring aan alleen persoonlijke gegevens te delen met partners, zoals kennisinstellingen, gemeenten én verzekeraars. De app is overigens ‘toevallig’ een initiatief van verzekeraar Univé.

Tips bij het gebruik van een buurtpreventieapp

Wil je aan de slag met een buurtpreventieapp, dan vind je hieronder enkele praktische tips.

1. Betrek alle relevante huishoudens in de wijk bij de buurtpreventieapp zover dat mogelijk is. De effectiviteit van een buurtpreventieapp valt of staat met de actieve deelname van buurtgenoten.
2. Vraag de wijkagent of deze zich bij de buurtpreventieapp wil voegen. Via deze pagina van de politie kan je gemakkelijk opzoeken welke wijkagent werkzaam is in jouw buurt en direct contact opnemen met de desbetreffende agent(en) via een contactformulier.
3. Maak duidelijke afspraken welke informatie wél en niet gedeeld wordt in de buurtpreventieapp. Deel doorgaans alleen verdachte activiteiten in de buurtpreventieapp. Overweeg eventueel een tweede, separate buurtapp in gebruik te nemen voor minder urgente berichten, zoals stroomstoringen of wateroverlast.
4. Zie je iets verdachts, pas dan de SAAR-methode toe. S=Signaleer wat er gebeurt. A=Alarmeer de politie door 112 te bellen. A=Appen! Stuur de rest van de buurt een bericht via de buurtpreventieapp om iedereen op de hoogte te brengen van de verdachte situatie. Geef hierbij ook aan of 112 reeds is gebeld, om te voorkomen dat de hele buurt tegelijk gaat bellen. R=Reageer op de verdachte situatie. Verstoor de activiteiten van de verdachte persoon zonder jezelf in gevaar te brengen.
5. Wanneer je polshoogte gaat nemen n.a.v. een melding in de buurtpreventieapp door een buurtgenoot, denk dan eerst aan je eigen veiligheid. Bedenk dat je eventueel oog in oog kan komen te staan met verdachte en onvoorspelbare personen. Treed als buurt deëscalerend op, vermijd excessief geweld in het geval van een burgerarrest en zorg dat de politie tijdig wordt ingelicht.

Onderzoeksmethode

Om een beeld te krijgen van het functioneren van buurtapps, is in eerste instantie samen met onderzoeksbureau Motivaction een vragenlijst opgesteld en afgenomen onder een representatieve groep Nederlanders (N=1267), om te achterhalen hoe Nederlanders buurtapps gebruiken en ervaren. Daarnaast is gekeken naar de WhatsAppgroepen die geregistreerd staan op de website van WhatsApp Buurtpreventie: waar zijn deze groepen met name gevestigd? Of gemeenten het gebruik van buurtpreventie stimuleren is onderzocht met behulp van de gemeentelijke websites. Wordt er op de site informatie verschaft over buurtpreventie, buurtapps of WhatsAppgroepen met buren? En zijn buurtapps bevorderlijk voor de veiligheid in de buurt? Dit is onderzocht met behulp van de meest recente inbraakcijfers.

Ten slotte is onderzocht hoe buurtapps omgaan met de privacy van gebruikers. Op basis van de algemene voorwaarden en privacy-verklaringen is onderzocht waar gebruikers nu precies mee instemmen bij het downloaden van een buurtapp. Denk daarbij aan de wijze waarop met adresgegevens wordt omgegaan, het eventueel plaatsen van trackingcookies en het delen van gebruikersdata met adverteerders en externe partijen.

Bron: VPNGids.nl