Wie de Amerikaanse verkiezingen volgt, zal zo langzamerhand gewend zijn geraakt aan beschuldigingen over ‘fake news’ die de wereld in worden geslingerd. Deze beschuldigingen hebben ertoe geleid dat anno 2024 slechts ca. 32% van de Amerikanen het nieuws vertrouwt1.
In Nederland heeft Motivaction voor het derde jaar op rij het vertrouwen in de journalistiek gepeild en de cijfers tonen aan dat (zeker in vergelijking met Amerika) dit vertrouwen nog steeds op hoog niveau is: 57% van de Nederlanders geeft aan het nieuws in algemene zin te vertrouwen en ‘slechts’ 11% geeft aan weinig/geen vertrouwen in het nieuws te hebben. Daarmee is het vertrouwen in het nieuws in Nederland ten opzichte van 2022 tamelijk stabiel. Het vertrouwen in het nieuws dat men zelf consumeert ligt daarbij nog net iets hoger (+2%,) maar is ten opzichte van 2022 wel iets gedaald (van 60% naar 59%).
Hoge interesse in nieuws blijft
De interesse in het nieuws blijft onverminderd hoog: 82% van de ondervraagde Nederlanders volgt één of meerdere keren per dag het nieuws, 20% zegt meer dan 5x per dag het nieuws te checken! Dit zijn vooral personen met veel vertrouwen in het nieuws. Daar tegenover staan personen met weinig vertrouwen in de journalistiek en jongeren (18-24 jaar) die beduidend minder interesse tonen; van degenen met weinig vertrouwen in de journalistiek geeft 24% aan maximaal eens in de 2-3 dagen per week het nieuws te volgen. Jongeren zeggen vaker tussen de 1-6 dagen in de week het nieuws te volgen (36%).
Kritische houding ten opzichte van nieuws
Hoewel het vertrouwen in nieuwsbronnen stabiel is, neemt een groot deel van de Nederlanders (43%) niet zonder meer aan dat het nieuws juist is en probeert dit zelf te verifiëren. Dit percentage is gestegen ten opzichte van 2022 (38%). Het vertrouwen dat het nieuws juist is, is echter gedaald van 45% in 2022 naar 41% in 2024. Mensen controleren de juistheid van nieuws voornamelijk door het te vergelijken met andere nieuwsmedia. Personen met weinig vertrouwen in het nieuws en jongeren gebruiken hiervoor ook vaak sociale media, blogs en podcasts.
Belang van persvrijheid en onafhankelijke journalistiek
Een groeiend aantal Nederlanders vindt persvrijheid en onafhankelijke journalistiek cruciaal voor het goed functioneren van de samenleving. Het percentage dat dit zeer belangrijk vindt, is gestegen van 37% in 2022 naar 44% in 2024. De meerderheid van de Nederlanders ziet het controleren en duiden van uitspraken van politici als een van de belangrijkste taken van de journalistiek.
Vertrouwen in verkiezingsnieuws
Bij berichtgeving over de Tweede Kamerverkiezingen is het vertrouwen in nieuwsbronnen iets lager dan in nieuws in het algemeen. Circa de helft van de Nederlanders denkt dat de nieuwsmedia op een juiste wijze hebben bericht over de kabinetsformatie, terwijl ongeveer een derde denkt dat niet alles is verteld wat bekend is over de betrokken politieke partijen. Personen met weinig vertrouwen in het nieuws hebben minder vertrouwen in deze berichtgeving, terwijl personen met veel vertrouwen de berichtgeving over de kabinetsformatie vaker als juist, volledig en gebalanceerd beschouwen.
Verschillen in vertrouwen
In 2024 is de omvang van de groep Nieuwstwijfelaars met 11% (geeft aan zeer weinig vertrouwen in het nieuws te hebben) ten opzichte van 2022 niet verder gestegen (12% in 2022, 9% in 2021). Ook de 7% die aangeeft juist zeer veel vertrouwen in het nieuws te hebben, is vergelijkbaar met de bevindingen uit eerdere jaren. Er zijn daarentegen wel duidelijke verschillen tussen personen met veel en weinig vertrouwen in het nieuws. Personen met veel vertrouwen zijn vaker hoogopgeleid, hebben een hoger inkomen en identificeren zich vooral met partijen links van het midden of de VVD en D66. Deze groep heeft over het algemeen veel vertrouwen in alle voorgelegde nieuwsbronnen, behalve sociale media en enkele specifieke bronnen zoals Ongehoord Nederland en GeenStijl. Personen met weinig vertrouwen in het nieuws hebben minder vaak een hoog inkomen en identificeren zich voornamelijk met rechtse partijen zoals de PVV, Forum voor Democratie, BBB en BVNL/Groep Van Haga. Deze groep heeft weinig vertrouwen in de meeste nieuwsbronnen, maar beschouwt lokale/regionale nieuwsbronnen, Ongehoord Nederland, GeenStijl en Follow the Money als het meest betrouwbaar.
De afzender van het nieuws speelt een belangrijke rol bij het vertrouwen
Net als voorgaande jaren worden de publieke omroepen (zoals het 8 uurjournaal, Jeugdjournaal, NOS Radio 1) en het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) het meest betrouwbaar gezien, als het gaat om de juistheid van het nieuws. Sociale media worden daarentegen het minst vertrouwd, met TikTok en X (voorheen Twitter) onderaan de lijst. Ook de omroep Ongehoord Nederland wordt als weinig betrouwbaar beschouwd.
Met ingang van het nieuwe televisieseizoen telt Nederland 5 ‘nieuwe’ talkshows die verdieping aan het nieuws willen geven en geleid worden door gespreksleiders met een journalistieke achtergrond, zoals Eva Jinek, Jeroen Pauw, Sven Kockelman en Tijs van den Brink. Opvallend is dat géén van deze gespreksleiders in de ogen van het grote publiek hoog scoren op de journalistieke vertrouwensladder: Sven Kockelman, Tijs van den Brink en Eva Jinek scoren respectievelijk 6,5; 6,4 en 6,4 op de tienpuntschaal en blijven daarmee significant ‘achter’ Rob Trip, Annechien Steenhuizen en Simone Weimans (resp. 7,2; 7,1 en 7,0). Net als in voorgaande jaren kan gesteld worden dat journalisten die het nieuws combineren met een vorm van amusement (zoals in talkshows het geval is), minder worden vertrouwd dan journalisten die zich beperken tot nieuwsverslaglegging.
Download via onderstaand formulier het volledige rapport of neem contact op met Pieter Paul Verheggen.
1 Bron: De Correspondent
